Spiegeltent

In de zeventiende eeuw

In de zeventiende eeuw werd de eerste toverlantaarn ontwikkeld, een voorloper van de diaprojector en het bioscoopbeeld. Deze uitvinding werd vermoedelijk gedaan door Christiaan Huygens. Met de toverlantaarn konden doorzichtige afbeeldingen op een wand geprojecteerd worden. 

1895: het ontstaan van besloten kermisattracties

De cinematograaf was een uitvinding van de gebroeders Lumière. Waarschijnlijk heeft Louis Lumière het meeste werk verricht.

De allereerste publieke vertoning vond plaats op 22 maart 1895. De eerste betaalde vertoning van de cinematograaf was op 28 december 1895 in het Salon Indien du Grand Café. In januari 1896 liepen er de hele dag voorstellingen en kwamen er 4000 toeschouwers per dag kijken.

Rond 1900, midden in de Belle Epoque, bereikt het Belgische kermisleven een hoogtepunt met de komst van spectaculaire attracties, zoals de cinematograaf, de fonograaf en anatomische wonderen. De grote kunst voor de kermisexploitant is vanouds het -tegen betaling- naar binnen lokken van zijn klanten.

Bij de cinematograaf gaat dat fantastisch: achter opvallend beschilderde façades en een entree met kassa bevinden zich ‘tentbarakken’ waar de voorstelling gegeven wordt. De exploitanten van de open stoomcarrousels zien de succesformule van de besloten cinematograaf en plaatsen hun dansorgels in gesloten ronde ‘kiosktenten’ van gemiddeld 16 meter doorsnede, met opvallend beschilderde façades en een entree met kassa…

De danssalon is geboren. Een uniek fenomeen, dat wellicht door het vlakke Vlaanderenland in vorm en stijl nergens in de wereld zijn gelijke heeft gevonden heeft. Deze toenmalige mobiele danspaleizen in hout, met romantische zithoekjes om een ronde dansvloer heen, waren het hoogtepunt elke kermis. De vele spiegels maakten ongestoord oogcontact met andere bezoekers mogelijk.

De spiegeltenten werden het domein van nachtvlinders, hartendieven en dromenjagers. Zij werden legendarisch en daarmee een symbool van het wilde nachtleven tijdens het ‘Fin de siècle’.

1912: spiegeltenten zijn Belgisch-Nederlandse grensgevallen

In 1912 stak Willem Klessens als Nederlandse jongeman de grens over naar het Belgische Lommel. In België verdiende hij zijn brood als wagenmaker-schrijnwerker. Later stapte hij in het huwelijksbootje met Amelia Kaers. 

In de jaren '20 ging Willem zijn droom achterna en opende hij een café-danszaal. Hij wou zijn zaak meer uitstraling geven. In Antwerpen kocht hij een dansorgel bij Oscar Horebeke. Aanvankelijk zat er meer in het pakket dan Willem had gedacht. Naast een orgel, kreeg hij er een bijpassende danstent bij. Het orgel zette hij in zijn danszaal en de tent stockeerde hij in een loods achteraan zijn tuin.

Traditioneel stond de jaarlijkse kermis in het dorp gepland, een ware trekpleister in Lommel. Vele vrijgezellen zouden naar de vier mooie dochters van Willem komen kijken waardoor het café te klein zou zijn. Willem besloot om de danstent uit de loods te halen, een ongekend succes!

Van België naar Nederland

Tijdens de Eerste Wereldoorlog vluchtten veel Belgen van de Kempen naar Zuid-Nederland. Daar werd kennisgemaakt met prachtige spiegelzalen in grand cafés. Deze zalen waren in jugendstill gedecoreerd, met houten spiegelpilaren en houten spiegelwanden met geslepen spiegels, fraaie entrees in dezelfde stijl en gezellige nisjes om in te zitten.

Toen na de Eerste Wereldoorlog omstreeks 1920 het leven in de Kempen weer werd opgebouwd, werden er door kermisexploitanten tenten met orgels gebouwd om te concurreren met de dorpscafés. Er werd echter bepaald dat om drank te schenken er ramen en vaste deuren in de tenten gebouwd moeten zijn. De familie Meylemans speelde als eerste in op deze nieuwe eisen door een nieuw soort tent te ontwerpen: een ronde tent van 16 meter doorsnede met grote entree met kassa en opvallend beschilderde façade. 

De tweede wereldoorlog bracht een abrupt einde aan al dat vermaak, en in de jaren ’50 en ’60 zorgden de jukeboxen en discotheken ervoor dat ander kermisvertier de hoofdrol opeiste. De klassieke spiegeltent verloor aan aantrekkingskracht en werd steeds minder vaak opgesteld, ook al omwille van het vele vakkundig werk vereist.

2025

De spiegeltent van theater Ozzy vzw is een apart geval binnen deze hele geschiedenis. Met een levensverhaal dat zowat 100 jaar terug in de tijd gaat, is ze een werkelijk unieke spiegeltent, met haar rechthoekige i.p.v. ronde architectuur.

Theater Ozzy bouwde deze spiegeltent voor het eerst tijdelijk op in 2003 aan de kanaalbrug in Kanne bij gelegenheid van de opvoeringen van Abraxas, een reeks openluchtvoorstellingen die de geschiedenis van die jaren 20-30 uit vorige eeuw schetste.

Zie website: Theater Ozzy tussen 2000 en 2010

Na meer dan twee decennia Bokrijks erfgoed geweest te zijn, komt diezelfde reizende spiegeltent nu terug naar Riemst … voorgoed?!

Bronnen: Wikipedia | Diverse websites | Enhanced met AI